1. Våarome/Aalkove
Stoerredigkie suehpeden 25.b. 2021 nænnoesti dam mieriedimmiem nr. 973:
“Stoerredigkie reerenassem vaajta uvtelassem eevtjedh laakem revideeredh motovrefealadimmien bïjre miehtjesne jïh tjaetsieåerine aajkojne lissiehtamme voenges jïjtjestuvreme jïh vaananamme byråkratije gosse laakem åtna, seamma sienten gosse eatnemem jïh almetji nuepieh ålkone årrodh seatadidh jïh vaarjelidh.”
Laaken ruffien 10.b. 1977 nr. 82 motovrefealadimmie miehtjesne jïh tjaetsieåerine (motovrefealadimmielaake) dan mieriedimmiegujmieh aajkoe motovrefealadimmiem miehtjesne jïh tjaetsieåerine reguleeredh sïebredahken elliesvoetevuajnoste man aajkoe “eatnemebyjresem vaarjelidh jïh murriedimmiem eevtjedh”, mohtedh § 1. Laaken mietie dle ij leah luhpie motovrefealadimmie miehtjesne jïh tjaetsieåerine, bene jis maam akt båata laaken jïjtsistie jallh mieriedimmeste laakevåaromen laakesne. Ij laake sïjhth daerpies fealadimmiem heerredidh jååhkesjamme nåhtoeulmide. Dah leah luhpie, ryöktesth laakevåaromen mietie jallh rïhpestimmien mietie tjïelte maahta dïsse luhpiedidh. Fealadimmie mij ij leah daerpies nåhtoefealadimmie lea luhpehts, bielelen sjïere tsiehkieh. Jaepien 2015 dellie vuesiehtimmien gaavhtan rïhpestamme tjïelth maehtieh loedth nænnoestidh gusnie luhpie lopmeskuvterem rekreasjovnine vuejedh.
Aajkoe motovrefealadimmiem miehtjesne reguleeredh lea voestes iereste dah dåeriesmoerh jïh skaarah dagkere fealadimmie åtna eatnamisnie, juvrejieliemisnie jïh eatnememïnnemisnie. Dïhte gïervebe gïervebe dajvh gaavnedh mah ij leah almetji darjomh tsevtseme. Areaalenåhteme lea stoerre haesteme eatnemegellievoetese. Gallesh gujht lyjhkoeh sjaavohthvoetem eatnememïnnemisnie jïh ij sjïehteladteme eatneme. Seamma sienten motovrefealadimmie miehtjesne vihkeles gallasidie, vuesiehtimmiej gaavhtan jielemetsiehkine, gosse edtjieh hæhtjojde jallh gosse eejehtsdarjomh darjoeh goh jïengesne håagkodh. Naakene sæjhta vuajastahkh motovrine provhkedh rekreasjovnine jïh jielieminie jienebe enn njoelkedassi mietie luhpie daan biejjien. Aaj lea tjuvtjiedamme nasjonaale njoelkedasside, dah byöroeh buerebe vuekiem seatadidh voenges jïjtjestuvreme gosse njoelkedassevïerhkem utnedh.
Mænngan laakem nænnoesti lea låhkoem læssanamme registreereme vuajastahkh motovrine mejgujmie miehtjine feeledh. Seamma sienten lea aaj teknologijeevtiedimmie sïebredahkesne orreme, jïh orre vuekieh eatnamisnie feeledh båetieh eejnegen. Lissine motovreteknologije dan soe varki evtede. Daate evtiedimmie orre nuepieh skaepiedieh, men dïhte aaj orre haestemh skaepede jïh motovrefealadimmienjoelkedassevïerhke mij deadtoven nuelesne.
Dïhte gellie jarkelimmieh njoelkedassevïerhkesne dorjeme mænngan laakem nænnoesti. Sjïere gellie aajnes jarkelimmieh dej minngemes govhte jaepiej. Dah jarkelimmieh leah gaskem jeatjah illemh polariseereme digkiedimmeste mah åssjelh motovrefealadimmie edtja luhpiedidh jïh man jïjnje jarnges nænnoestamme njoelkedassevïerhke maahta gaertjiedidh mah tjïelth maehtieh luhpiedidh.
Jïjnjh aajnes jarkelimmijste vaahra lissehte mijjieh tïjjen mietie åadtjobe fragmenteereme jïh kompliseereme njoelkedassevïerhke mij ij ektenes. Reerenasse dan gaavhtan meala maereles eensi jïh elliesvoeten tjïrrehtimmiem darjodh njoelkedassevïerhkeste, man ulmie illedahke tjïrrehtimmeste åådtje gamte jååhkesjimmiem jïh guhkiem naemhtie provhkesåvva.
2. Dåeriesmoerh mah edtja moenehtsisnie/mandaatesne digkiedidh
Moenehtsem vaajta njoelkedasside goerehtidh motovrefealadimmien bïjre miehtjesne jïh tjaetsieåerine jïh raeriestimmieh dorje jarkelimmide njoelkedassevïerhkesne mij Stoerredigkien stuvremh vaarjelidh mieriedimmesne suehpeden 25.b. 2021 nr. 973 man aajkoe lissiehtamme voenges jïjtjestuvreme jïh vaananamme byråkratije gosse laakem åtna, seamma sienten gosse eatnemem jïh almetji nuepieh ålkone årrodh seatadidh jïh vaarjelidh. Motovrefealadimmielaaken åssjele edtja tjïrkes årrodh. Moenehtse åådtje vuarjasjidh jis raeriestimmieh edtjieh meatan årrodh jarkelimmesne njoelkedassine mah faamosne, jallh orre laakesne.
Stoerredigkien mieriedimmie baakojste lea ajve motovrefealadimmielaaken bïjre. Læjhkan iemie moenehtse aaj goerehtidh jïh juvnehtidh laaken mieriedimmiej bïjre. Moenehtse maahta aaj ektiedimmiem vuarjasjidh dejnie lïhke njoelkedassevïerhkine, vuesiehtimmien gaavhtan soejkesje- jïh bigkemelaake jïh tjïelti areaalesoejkesjimmieh, jis moenehken mietie åajvoeh.
Moenehtse edtja sjïere vuarjasjidh:
a. Mij lea tjïelti dahkoenuepieh daan biejjien njoelkedassen mietie jïh guktie byöroe njoelkedassevïerhkem hammoedidh guktie ulmiem geehtestidh lissiehtamme tjïelten jïjtjestuvreme jïh vaananamme byråkratije, seamma sienten gosse eatnemem jïh almetji nuepieh ålkone årrodh seatadidh jïh vaarjelidh? Moenehtse tjuara dan raeriestimmieh vuarjasjidh dam tjåenghkies maajsoem båatsosne, eatnemegellievoetesne jïh eatnamisnie mïnnedh jis gellie tjïelth nuhtjieh dej nuepieh vuarjasjidh, mohtede aaj eatnemegellievoetelaake § 10. Moenehtse tjuara aaj vuarjasjimmine goerehtidh haesteme mij båata sovmeme mieriedimmine. Moenehtse tjuara aaj dam tjïelten jïjtjestuvremem seatadidh mij löövles veahka åtna gosse frïjje vïenhtemem pryövedh, mohtede reeremelaaken § 34 mubpie lïhtsesne.
b. Jis lea våarome lissiehtamme differensijeereme njoelkedassevïerhkesne ovmessie dajvide laantesne vuesiehtimmien gaavhtan histovrijen tsiehkiej gaavhtan, jis daelvie guhkebe j.n.v. Vuarjasjimmie tjuara aevhkieh jïh dåeriesmoerh vååjnehtidh lissiehtamme differensijeereminie jïh ektie nasjonaale njoelkedassh.
c. Moenehtse maahta aaj dejtie dåeriesmoeride goerehtidh mej bïjre sjïere tsåatskelesvoete orreme dej minngemes jaepiej. Miehtjiesdajvejielemh vuejieh gosse ij leah lopme eatnamisnie, bïenjevuejemen loedth, mah funksjovnegiehpiedimmieh maehtieh motovrefeeleminie feeledh, maahta rïhpestidh hæhtjose skovterinie vuejedh mieriedimmien mietie sijjeste aktelsluhpiedimmie, motovregaarsjelimmiesijjiej mierieh jïh jis edtja frijjevuejemedajvh rïhpestidh.
d. Jis pryövoeöörnege catskiing byöroe permanente sjïdtedh, pryövoeöörnegen vuarjasjimmien mietie (mij båata jaepien 2022 mietie).
e. Njoelkedassevïerhke loedth lustestallemevuejeme skovterinie, reektesen mietie “Løyper for rekreasjonskjøring med snøskuter” NINA:ste jïh Menon Economics:te 2020, jïh dah juvnehtimmieh dejstie mij Byjresedirektoraate lea departemeentese deelleme voerhtjen 30.b. 2021.
f. Vuejemen dokumentasjovnekrïevemh mij lea ryöktesth laakesne jallh mieriedimmesne mieriedamme.
g. Aalkoevistie ij leah moenehtsen mandaatesne njoelkedassh vuartasjidh reaksjovni jïh sanksjovni bïjre gosse motovrefealadimmienjoelkedassevïerhkem meadtaladtedh. Moenehtse maahta læjhkan jarkelimmieh evtiedidh aaj dennie suerkesne jis meala Stoerredigkien bïhkedassh våaromem dïsse vedtieh. Sæjhta teemam vuarjasjidh gosse departemeenten byjresekriminaliteetebïevnesem bæjjese fulkedh. Reerenasse vaajta bysvehtsmoenemem lissiehtidh gosse motovrefealadimmielaakem mïedtelidh jïh vuarjasjidh nænnoste mieriedimmiem staeriedæmman. Dennie vuarjasjimmesne iemie gïehtjedidh guktie ellies njoelkedassevïerhke maahta åssjelem dåarjodh luhpehts vuejemem vaananidh mij eatneme jïh eatnememïnnemem sturredh.
h. Nuepie digitaale viehkievierhtijste åtnoem lissiehtidh guktie aelhkebe motovrefealadimmiereereme sjædta, dan nuelesne digitaale ohtsemegïetedimmie, digitaale viehkievierhtieh gosse vååksjedidh jïh vaaksjodh. Moenehtse byöroe dellie ussjede dïhte gïerve vaaksjodh jis fealadimmie miehtjesne lea njoelkedassevïerhken mietie.
i. Njoelkedassevïerhkem aelhkebe darjodh dam lohkedh jïh dan sisnie gaavnedh. Dan sisnie vuarjasjimmie guktie njoelkedassh juakeme laaki jïh mieriedimmiej gaskem. Moenehtse tjuara aaj vuartasjidh guktie jarnges jïh voenges nænnoestimmieh motovrefealadimmien bïjre miehtjesne jïh tjaetsieåerine maehtieh åehpiedehtedh jïh gaajhkh maehtieh bïevnesh dej bïjre gaavnedh, gaskem jeatjah byjjes digitaale kaarhtine. Aaj byöroe moenehtse vuarjesje guktie maahtoe njoelkedassevïerhken bïjre dan nuelesne jarkelimmieh jïh toelhkestimmiejiehtegh njoelkedassevïerhkese, aelhkieslaakan maahta bæjhkoehtidh, vuesiehtimmien gaavhtan bïevnesetjaalegh jallh aktem staaten digitaale portaalem nuhtjedh.
Sïejhme bïhkedassh
Moenehtse edtja dan goerehtimmiem tjïrrehtidh goerehtimmiebïhkedimmien mietie, mohtede sjïere tsiehkie 2-1 jïh 2-2. Daate sæjhta jiehtedh gaskem jeatjah tjuara dah ekonomeles jïh administratijveles konsekvensh salkehtidh.
Moenehtse edtja leavloem bïejedh tjïelke njoelkedassh sjugniedidh mah aelhkies dåeriedidh. Daate sæjhta jiehtedh moenehtse åtna tjïelke gïelem, men aaj njoelkedassevïerhke edtja tjyölkehke jïh gaavnoes årrodh, jïh aelkedh dan mietie reeredh.
Dïhte teknologijen evtiedimmie lea vihkeles våarome eventuelle njoelkedassejarkelimmiej åvteste. Moenehtse edtja premissem darjodh motovrefealadimmielaake edtja ennje teknologijeneutraale årrodh. Båatsoereaktesne reakta motovrefeelemasse, mohtede båatsoelaake § 23. Ij edtjh jarkelimmieh raeriestidh mah dam reaktam jarkelieh.
Salkehtimmie edtja åajvahkommes våaromem utnedh gååvnesamme jïh daan beajjetjen dotkemen jïh maahtoen suerkesne. Dïhte iemie gaskem jeatjah salkehtimmieh gïehtjedidh mah joe dorjeme. Eatnemegellievoetelaaken jarnges prinsihpi mietie, moenehtse tjuara dam bööremes gååvnesamme maahtoem nuhtjedh vuesiehtimmien gaavhtan guktie motovrefealadimmie tsavtsa eatnemem, juvrh jïh eatnememïnnemem, mohtede eatnemegellievoetelaaken § 8. Gusnie moenehtse meala ibie utnieh nuekies maahtoem edtja moenehtse dam tjaeledh, jïh vuesehte “ååkteme” prinsihpese eatnemegellievoetelaakesne § 9.
3. Tjïrrehtimmie
Klijma- jïh byjresedepartemeente maahta mandaatem lissiehtidh jïh jarkelidh jis daarpesjidh, vuesiehtimmien gaavhtan jis daerpies jeatjah teemah jïh gyhtjelassh meatan vaeltedh guktie jeenjemes sjyöhtehke hammoem jïh ektiedimmiem tjirkedh laakesysteemesne. Moenehtse maahta jïjtje vaajtelidh dagkere jarkelimmiem raereste departemeentine.
Moenehtse dan jïjtje sekretariaatem åådtje.
Moenehtse edtja lahtestimmieh sjïehteladtedh sjyöhtehke maahtoebyjresistie. Byöroe aareh vuarjesje jis maereles lahtestimmietjåanghkoeh jallh seminaarh öörnedh jallh jeatjah vuekine vuajnoeh darhkelidh sjyöhtehke byjresijstie. Klijma- jïh byjresedepartemeente sæjhta referansedåehkiem tseegkedh mij maahta laakemoenehtsem viehkiehtidh lahtestimmiejgujmie. Referansedåehkie edtja lïhtsegh utnedh sjyöhtehke organisasjovnijste jïh faagebyjresijstie. Moenehtse edtja sjïehteladtedh referansedåehkie buerie nuepiem åådtje dan vuajnoeh jïh dåeriesmoerh buektedh. Dah åajvahkommes lahtestimmieh referansedåehkeste jïh dej vuarjasjimmieh edtjieh salkehtimmesne meatan årrodh.
Moenehtse edtja aalkoevåaromem vaeltedh bïhkedimmeste moenehtsebarkoen bïjre staatesne Tjïelte- jïh orrestimmiedepartemeenteste.
Moenehtse edtja salkehtimmiem Norsk Offentlig Utredning (NOU) hammosne vedtedh åvteli goeven 1.b. 2023.